Kamień milowy
Rzymski kamień milowy (millarium) był znakiem w kształcie walca, stawianym na poboczach dróg w odstępie co jedną milę rzymską. Wynosiła ona 1478,5 metra i była równa tysiącowi podwójnych kroków. Stąd właśnie nazwa mili - od łacińskiego słowa mille, czyli tysiąc.
Na kamieniach milowych znajdowały się przede wszystkim napisy informujące o odległości danego kamienia od początku drogi. Oprócz odległości, na niektórych millariach zapisywano informacje mówiące o tym, kto ufundował drogę i jaki był koszt budowy. Podawano również imię cesarza, któremu poświęcono drogę oraz imiona zarządców prowincji, przez które droga przebiegała. Bywało, że były tam też informacje o doniosłych, ówczesnych wydarzeniach.
Odległość zapisywana na kamieniach milowych liczono od centrum Rzymu, czyli Forum Romanum. Właśnie tam, w 20 roku p.n.e. za panowania pierwszego cesarza Oktawiana Augusta wzniesiono kolumnę. Nazwano ją złotym kamieniem milowym (millarium aureum). Od niego rozchodziły się wszystkie drogi rzymskiego imperium. Stąd powiedzenie Wszystkie drogi prowadzą do Rzymu, choć tak naprawdę biegną one od Rzymu, gdyż w ten sposób są numerowane kamienie milowe. W rzymskich prowincjach odległości mierzono od ważnego miasta, będącego najczęściej stolicą prowincji.
Powyższe zdjęcie przedstawia pierwszy kamień milowy, znajdujący się przy najstarszej rzymskiej drodze - Via Appia Antica. Jej budowę rozpoczął w 312 roku p.n.e. cenzor Appiusz Klaudiusz. Kamień ten jest kopią zabytku znalezionego w tym miejscu w roku 1584. Oryginał został przeniesiony do rzymskich Muzeów Kapitolińskich w 1910 roku, o czym informuje tekst zamieszczony na tabliczce po prawej stronie.
Po starożytnych Rzymianach odziedziczyliśmy zwrot kamień milowy, oznaczający jakieś szczególnie ważne, przełomowe wydarzenie lub osiągnięcie, mające wpływ na dalszy bieg wydarzeń, losy i historię. Jest to również określenie pewnego etapu, na przykład w pracach nad jakimś dużym i skomplikowanym projektem.
GRAMMATICVS