Latynizmy
Łacina i latynizmy
Język łaciński jest bez wątpienia tym, co odziedziczyliśmy po antycznych Rzymianach. To właśnie z języka łacińskiego powstały języki romańskie - od słowa Roma, czyli Rzym.
Do współczesnych języków romańskich możemy zaliczyć: włoski, francuski, hiszpański, portugalski, rumuński i kataloński. Latynizm jest słowem lub wyrażeniem przejętym z języka łacińskiego. Bywa również, że latynizm jest wzorowany na danym słowie lub wyrażeniu.
W dzisiejszych czasach łacina w postaci wyrazów lub całych konstrukcji składniowych jest używana wśród duchowieństwa, prawników, w medycynie, zoologii i botanice. Z kolei pseudolatynizmy są to wyrazy nowe, budowane z elementów łacińskich. Wydają się tak bardzo nasze, że warto przypomnieć o ich pochodzeniu.
W języku polskim wiele słów ma pochodzenie łacińskie. Wśród nich można trafić na takie, które funkcjonują w oryginalnej, niezmienionej formie. Wystarczy zastanowić się nad niektórymi i... bingo. W ten sposób łatwo można dojść do wniosku, że właśnie latynizmy stanowią cieniutką nić łączącą nas z antycznym Rzymem.
GRAMMATICVS
Język łaciński jest bez wątpienia tym, co odziedziczyliśmy po antycznych Rzymianach. To właśnie z języka łacińskiego powstały języki romańskie - od słowa Roma, czyli Rzym.
Do współczesnych języków romańskich możemy zaliczyć: włoski, francuski, hiszpański, portugalski, rumuński i kataloński. Latynizm jest słowem lub wyrażeniem przejętym z języka łacińskiego. Bywa również, że latynizm jest wzorowany na danym słowie lub wyrażeniu.
W dzisiejszych czasach łacina w postaci wyrazów lub całych konstrukcji składniowych jest używana wśród duchowieństwa, prawników, w medycynie, zoologii i botanice. Z kolei pseudolatynizmy są to wyrazy nowe, budowane z elementów łacińskich. Wydają się tak bardzo nasze, że warto przypomnieć o ich pochodzeniu.
W języku polskim wiele słów ma pochodzenie łacińskie. Wśród nich można trafić na takie, które funkcjonują w oryginalnej, niezmienionej formie. Wystarczy zastanowić się nad niektórymi i... bingo. W ten sposób łatwo można dojść do wniosku, że właśnie latynizmy stanowią cieniutką nić łączącą nas z antycznym Rzymem.
GRAMMATICVSLatynizmy w krótkiej formie filmowej:
Przykłady łacińskich słów i wyrażeń używanych do dziś:
z założenia, przez dedukcję, intuicyjnie
AD ACTA
do akt
AD HOC
doraźne działanie
AD REM
do rzeczy
ALMA MATER
matka żywicielka
ALTER EGO
drugi ja
CARPE DIEM
chwytaj dzień
CITO
prędko, niezwłocznie
CORPUS DELICTI
dowód rzeczowy przestępstwa
CREDO
wierzę, wyznanie wiary
CURRICULUM VITAE
przebieg życia, życiorys
DE FACTO
w istocie
DEUS EX MACHINA
bóg z maszyny
ERRATA
wykaz błędów
EX LIBRIS
z książek
FACSIMILE
wykonaj podobne, dokładna reprodukcja
FILIA
córka, agenda lub oddział instytucji
HABEMUS PAPAM
mamy papieża
HONORIS CAUSA
dla zaszczytu
IN FLAGRANTI
na gorącym uczynku
IN MEMORIAM
na pamiątkę
IN PERSONA
osobiście
IN VITRO
w szkle
INCOGNITO
skrycie, tajnie, pod przybranym nazwiskiem
MARGINALIA
rzeczy mniej ważne
MATRIX
macierz
MEA CULPA
moja wina
MEMENTO MORI
pamiętaj, że umrzesz
NIHIL NOVI
nic nowego
NOMEN OMEN
imię wróżbą, znakiem
NOTA BENE
rozważ dobrze, zwróć uwagę
NUDA VERITAS
naga prawda
PACTA CONVENTA
warunki uzgodnione
PACTA SUNT SERVANDA
umów należy dotrzymywać
PECUNIA NON OLET
pieniądze nie śmierdzą
PERPETUUM MOBILE
wiecznie poruszający się
PERSONA NON GRATA
osoba niepożądana
POST FACTUM
po wydarzeniu
PRIMA APRILIS
pierwszy kwietnia
PRIMUM NON NOCERE
przede wszystkim nie szkodzić
PRO FORMA
z pozoru
QUASI
jakoby, rzekomo, prawie, niemal jak
QUI PRO QUO
kto za kogo, jeden za drugiego, pomyłka
QUO VADIS?
dokąd idziesz?
SACRUM ET PROFANUM
świętość i świeckość
SENSU STRICTO
w ścisłym znaczeniu
STATUS QUO
istniejący obecnie stan rzeczy
STRICTE
ściśle, dokładnie
SUMA SUMMARUM
suma sum, brać wszystko pod uwagę
TABULA RASA
czysta tablica, czysta karta
THEATRUM MUNDI
teatr świata
TRICEPS
trójgłowy
UNA VOCE
jednogłośnie
URBI ET ORBI
miastu i światu
VACATIO LEGIS
czas od ogłoszenia do wejścia w życie ustawy
VADE MECUM
pójdź za mną
VERBUM NOBILE
słowo szlacheckie
VICE VERSA
na odwrót
VIRTUTI MILITARI
cnocie wojskowej, męstwu wojskowemu
VIS MAIOR
siła wyższa
VIS VITALIS
siła życiowa
VOTUM SEPARATUM
odrębne zdanie, wniosek