Civis Romanus sum

Obywatel Rzymu

Posiadanie rzymskiego obywatelstwa było w czasach antycznych dużym ułatwieniem dla ludzi, którzy przemieszczali się, lub mieszkali w różnych częściach Imperium Romanum. 

Obywatele mogli bezpiecznie podróżować po krajach będących pod kontrolą Rzymu, gdyż w przypadku kłopotów, z pomocą przychodziła im formuła Civis Romanus sum - Jestem obywatelem rzymskim.

Świadczą o tym słowa, które miał wypowiedzieć Cyceron w jednej z mów przeciw Werresowi - namiestnikowi Sycylii. Werres łupił tę rzymską prowincję, a przy tym krzywdził swoich współobywateli. Cyceron twierdził, że już samo uwięzienie obywatela nazwać można występkiem. Biczowanie nazwał przestępstwem, a zabicie obywatela porównał do ojcobójstwa. Obywatelstwo rzymskie było więc czymś w rodzaju immunitetu i swoistego paszportu.

Doskonałym przykładem działania słów Civis Romanus sum jest sprawa św. Pawła z Tarsu, opisana w Dziejach Apostolskich. Paweł został schwytany w Jerozolimie. Mało brakowało, a zostałaby mu wymierzona kara chłosty. Został już związany, lecz wtedy zapytał centuriona: Czy wolno wam biczować obywatela rzymskiego? I to bez sądu? Żołnierz natychmiast zareagował i zapytał swego zwierzchnika - trybuna, co ma zamiar zrobić, gdyż więzień powiedział, że jest Rzymianinem. 

Ikona ze św. Pawłem.

Paweł potwierdził swoje obywatelstwo. Co więcej, oznajmił że ma je od urodzenia. Rozmawiający z nim trybun bardzo się zdziwił, ponieważ sam został obywatelem za dużą sumę pieniędzy. Paweł nie był już poddany ani przesłuchaniu, ani karze chłosty. Trybun natomiast zaczął się obawiać, że postąpił niewłaściwie nakazując związać oskarżonego. 

Historia ta pokazuje bardzo wyraźnie, że na terenach rzymskich prowincji obywatel mógł uniknąć postępowania sądowego i kary, odwołując się do cesarza. Więźnia należało przetransportować do Rzymu, gdzie zostałby przesłuchany i osądzony. 

Wracając do św. Pawła, po kilku latach, w związku z inną sprawą skazano go na śmierć przez ścięcie za murami Rzymu, dokładnie za Bramą Ostyjską – jak głosi kościelna tradycja. Taki rodzaj egzekucji przysługiwał bowiem obywatelowi rzymskiemu.

GRAMMATICVS