Latynizmy


Łacina i latynizmy

Język łaciński jest bez wątpienia tym, co odziedziczyliśmy po antycznych Rzymianach. To właśnie z języka łacińskiego powstały języki romańskie - od słowa Roma, czyli Rzym. 


Do współczesnych języków romańskich możemy zaliczyć: włoski, francuski, hiszpański, portugalski, rumuński i kataloński. Latynizm jest słowem lub wyrażeniem przejętym z języka łacińskiego. Bywa również, że latynizm jest wzorowany na danym słowie lub wyrażeniu. 

W dzisiejszych czasach łacina w postaci wyrazów lub całych konstrukcji składniowych jest używana wśród duchowieństwa, prawników, w medycynie, zoologii i botanice. Z kolei pseudolatynizmy są to wyrazy nowe, budowane z elementów łacińskich. Wydają się tak bardzo nasze, że warto przypomnieć o ich pochodzeniu.

W języku polskim wiele słów ma pochodzenie łacińskie. Wśród nich można trafić na takie, które funkcjonują w oryginalnej, niezmienionej formie. Wystarczy zastanowić się nad niektórymi i... bingo. W ten sposób łatwo można dojść do wniosku, że właśnie latynizmy stanowią cieniutką nić łączącą nas z antycznym Rzymem.

GRAMMATICVS


Latynizmy w krótkiej formie filmowej: 



Przykłady łacińskich słów i wyrażeń używanych do dziś:


A PRIORI 
z założenia, przez dedukcję, intuicyjnie
 
AD ACTA 
do akt

AD HOC 
doraźne działanie

AD REM 
do rzeczy

ALMA MATER 
matka żywicielka

ALTER EGO 
drugi ja

CARPE DIEM 
chwytaj dzień

CITO 
prędko, niezwłocznie

CORPUS DELICTI 
dowód rzeczowy przestępstwa

CREDO 
wierzę, wyznanie wiary

CURRICULUM VITAE 
przebieg życia, życiorys

DE FACTO 
w istocie

DEUS EX MACHINA 
bóg z maszyny

ERRATA 
wykaz błędów

EX LIBRIS 
z książek

FACSIMILE 
wykonaj podobne, dokładna reprodukcja

FILIA 
córka, agenda lub oddział instytucji

HABEMUS PAPAM 
mamy papieża

HONORIS CAUSA 
dla zaszczytu

IN FLAGRANTI 
na gorącym uczynku

IN MEMORIAM 
na pamiątkę

IN PERSONA 
osobiście

IN VITRO 
w szkle

INCOGNITO 
skrycie, tajnie, pod przybranym nazwiskiem

MARGINALIA 
rzeczy mniej ważne

MATRIX 
macierz

MEA CULPA 
moja wina

MEMENTO MORI 
pamiętaj, że umrzesz

NIHIL NOVI 
nic nowego

NOMEN OMEN 
imię wróżbą, znakiem

NOTA BENE 
rozważ dobrze, zwróć uwagę

NUDA VERITAS 
naga prawda

PACTA CONVENTA 
warunki uzgodnione

PACTA SUNT SERVANDA 
umów należy dotrzymywać

PECUNIA NON OLET 
pieniądze nie śmierdzą

PERPETUUM MOBILE 
wiecznie poruszający się

PERSONA NON GRATA 
osoba niepożądana

POST FACTUM 
po wydarzeniu

PRIMA APRILIS 
pierwszy kwietnia

PRIMUM NON NOCERE 
przede wszystkim nie szkodzić

PRO FORMA 
z pozoru

QUASI 
jakoby, rzekomo, prawie, niemal jak

QUI PRO QUO 
kto za kogo, jeden za drugiego, pomyłka

QUO VADIS? 
dokąd idziesz?

SACRUM ET PROFANUM 
świętość i świeckość

SENSU STRICTO 
w ścisłym znaczeniu

STATUS QUO 
istniejący obecnie stan rzeczy

STRICTE 
ściśle, dokładnie

SUMA SUMMARUM 
suma sum, brać wszystko pod uwagę

TABULA RASA 
czysta tablica, czysta karta

THEATRUM MUNDI 
teatr świata

TRICEPS 
trójgłowy

UNA VOCE 
jednogłośnie

URBI ET ORBI 
miastu i światu

VACATIO LEGIS 
czas od ogłoszenia do wejścia w życie ustawy

VADE MECUM 
pójdź za mną

VERBUM NOBILE 
słowo szlacheckie

VICE VERSA 
na odwrót

VIRTUTI MILITARI 
cnocie wojskowej, męstwu wojskowemu

VIS MAIOR 
siła wyższa

VIS VITALIS 
siła życiowa

VOTUM SEPARATUM 
odrębne zdanie, wniosek