Cesarze w ewangeliach


Zapisani na wieki

W ewangeliach znajdziemy wiele fragmentów dotyczących rzymskich władców, choć ich pełne imiona, uwiecznione na kartach Nowego Testamentu pojawiają się rzadko. Pierwszego z nich - cesarza Oktawiana Augusta przedstawił św. Łukasz tuż przed narodzeniem Jezusa, słowami: W owym czasie wyszło rozporządzenie Cezara Augusta, żeby przeprowadzić spis ludności w całym państwie.* (Łk. 2, 1).

Drugi rzymski władca - Tyberiusz, nazwany został z imienia również w Ewangelii św. Łukasza. W rozdziale zatytułowanym Przygotowanie do działalności Jezusa, ewangelista umiejscowił ją w czasie dosyć dokładnie, zapisując: Było to w piętnastym roku rządów Tyberiusza Cezara.* (Łk. 3, 1).

Cesarze Oktawian August (po lewej) i Tyberiusz.

Święty Łukasz użył w swojej ewangelii imion Cezar August i Tyberiusz Cezar, ponieważ władcy ci nosili oficjalne tytuły: Imperator Cezar August oraz Tyberiusz Cezar August. Rządy Augusta trwały bardzo długo, od 27 roku p.n.e. do 14 roku n.e. Tyberiusz rządził zaś rzymskim imperium w latach 14-37 n.e. Oznacza to, że autor ewangelii, pisząc o rozpoczęciu działalności przez Jana Chrzciciela w piętnastym roku rządów Tyberiuszamiał na myśli 29 rok n.e.

Inni ewangeliści - św. Marekśw. Mateusz i św. Jan nie używali już imienia rzymskiego władcy, lecz posłużyli się samym określeniem lub imieniem Cezar. Nie należy absolutnie mylić go z Juliuszem Cezarem, od którego imię i tytuł przejęli późniejsi władcy Rzymu. Autorzy ewangelii wymienili Cezara w bardzo podobnych fragmentach dotyczących płacenia podatku. Przypomnijmy cytat ze św. Marka: Czy wolno płacić podatek Cezarowi, czy nie? Mamy płacić czy nie płacić?» Lecz On poznał ich obłudę i rzekł do nich: «Czemu Mnie wystawiacie na próbę? Przynieście Mi denara, chcę zobaczyć». Przynieśli, a On ich zapytał: «Czyj jest ten obraz i napis?» Odpowiedzieli Mu: «Cezara». Wówczas Jezus rzekł do nich: «Oddajcie więc Cezarowi to, co należy do Cezara, a Bogu to, co należy do Boga».* (Mk. 12, 14-17).


Moneta podatkowa - denar cesarza Tyberiusza.
By DrusMAX - Self-photographed, CC BY-SA 3.0 

Monetą, o której pisali ewangeliści był srebrny denar z wizerunkiem cesarza Tyberiusza, gdyż to w czasie jego panowania miały miejsce przedstawione w pismach wydarzenia. Tak samo Tyberiusza dotyczą dwie inne wzmianki o Cezarze u św. Jana, kiedy Jezus był sądzony przez Piłata [więcej TUTAJ]«Jeżeli Go uwolnisz, nie jesteś przyjacielem Cezara. Każdy, kto się czyni królem, sprzeciwia się Cezarowi».* (J. 19, 12). W innym z kolei miejscu czytamy: Odpowiedzieli arcykapłani: «Poza Cezarem nie mamy króla».* (J. 19, 15). Jeszcze jeden cytat znajdziemy w Ewangelii św. Łukasza: «Stwierdziliśmy, że ten człowiek podburza nasz naród, że odwodzi od płacenia podatków Cezarowi i że siebie podaje za Mesjasza - Króla».* (Łk. 23, 1).

Z cesarzem Tyberiuszem związane są jeszcze dwie nazwy własne, które znajdziemy w Ewangelii św. Jana. Pierwszą z nich jest istniejące do dziś miasto Tyberiada w Galilei, założone przez syna króla Heroda Wielkiego - Heroda Antypasa na cześć cesarza Tyberiusza. Drugą nazwą jest Jezioro Tyberiadzkie, lub inaczej Jezioro Galilejskie. Ze względu na wielkość, ludzie zwykli mówić też: Morze Galilejskie. To właśnie na nim i na jego brzegach odegrało się wiele scen ukazanych później w ewangeliach. Św. Jan pisze: Potem Jezus udał się za Jezioro Galilejskie, czyli Tyberiadzkie. Szedł za Nim wielki tłum, bo widziano znaki, jakie czynił na tych, którzy chorowali.(J. 6, 1-2).

W Ewangelii św. Marka i św. Mateusza pojawia się także miasto - Cezarea Filipowa. Jego wcześniejsza, grecka nazwa - Paneas, została zmieniona na cześć cesarza Tyberiusza przez Filipa Tetrarchę - syna króla Heroda Wielkiego. Stąd właśnie nazwa Cezarea Filipowa, dla odróżnienia od Cezarei Nadmorskiej (Palestyńskiej). We fragmencie związanym z tym miastem, czytamy u św. Marka: Potem Jezus udał się ze swoimi uczniami do wiosek pod Cezareą Filipową. W drodze pytał uczniów: «Za kogo uważają Mnie ludzie?».* (Mk. 8, 27).

Na podstawie powyższych przykładów widać wyraźnie, że rzymscy cesarze odcisnęli trwały ślad w pismach chrześcijańskich. Ich obecności na kartach ewangelii nie można nie zauważyć. Nawet jeśli ktoś nie interesuje się historią starożytną, siłą rzeczy kiedyś gdzieś usłyszy lub przeczyta fragmenty o nich mówiące. W tym wszystkim najważniejszą rzeczą jest jednak pamiętać o tym, że kiedy w ewangeliach pojawiają się w słowa Cezar lub Cezareanie dotyczą one Juliusza Cezara. Chodzi zaś o jego adoptowanego syna - Oktawiana Augusta, lub najczęściej o Tyberiusza - drugiego cesarza Rzymu.

* Za Biblią Tysiąclecia, Pallotinum.

GRAMMATICVS